Koronavirüsün (covid 19) ilk belirtisi ne, nasıl anlaşılır?

Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkarak tüm dünyaya yayılan koronavirüs, global düzeyde gündemi meşgul etmeye ve binlerce insanın ölümüne neden olmaya devam ediyor. Tüm dünyada endişeli bir bekleyiş ve meraka neden olan koronavirüs, ekonomik olarak da birçok ülkeyi zor durumda bıraktı. Çin, İspanya, İtalya ve İran gibi ülkelerde binlerce insan bu yeni virüs nedeniyle hayata veda etti. Ülkemizde de şimdiye dek 59 kişinin hayatını kaybetmesine neden olan koronavirüs hakkında merak edilen bazı konuları sizler için derledik. Koronavirüs nasıl bulaşır? Koronavirüs hangi yollarla bulaşabilir? Koronavirüs bulaştığında ilk belirtileri nelerdir? İşte detaylar…
CORONA VİRÜSÜ (COVİD 19) NEDİR?
Corona virüsü, hayvanlarda yaygın olarak görülen bir virüs türü. Virüsün 4 alt türü var. Ender olarak hayvanlardan insanlara bulaşabiliyor. Hayvanlardan insanlara bulaştığında oluşan hastalığa “zoonoz” deniyor. Corona Virüsü’nün insandan insana bulaşabilen türünün ilk örnekleri 2003 yılında ortaya çıkan SARS ve 2012 yılında Suudi Arabistan’da ortaya çıkan MERS salgınlarında görüldü. Şu anda gündemde olan tür ise SARS ve MERS salgınlarındaki türden farklı, daha önce tanımlanmamış yeni bir tür. Yeni ortaya çıkan bu Corona Virüsü türüne verilen isim “2019-nCoV”. Hastalardan elde edilen numunelerdeki virüsün elektron mikroskobu ile çekilen ilk fotoğraf görüntüsü Çin Hastalıkları Kontrol ve Önleme Kurumu (CCDC) tarafından 27 Ocak’ta yayınladı. Fotoğrafta da görüldüğü üzere virüsün yüzeyinde onu kaplayan bir halka görülüyor. Bu kısım “taç” anlamına gelen “korona” kelimesi ile ifade ediliyor.
VİRÜS NASIL ÖLDÜRÜYOR?
Virüs insanlara bulaştıktan sonra en sık akciğerlere yerleşiyor ve burada çoğalıyor. Virüs yeni olduğu için bağışıklık sistemimiz de virüsü tanımıyor ve karşı koymak için yetersiz kalıyor. Bu durumda zatürre gelişiyor ve akciğerlerin kapasitesi sınırlandığı için hastalar solunum sıkıntısı çekmeye başlıyor. Enfeksiyonun giderek yayılması ile genellikle solunum yetmezliği ile hastalar kaybediliyor.
CORONA VİRÜSÜ TANISI NASIL KONUYOR?
Halihazırda bilinen hastalıklar için birçok tanı yöntemi, araç gereç, tahlil vs. mevcut. Ancak yeni çıkan bir virüsün ne olduğunu ve hangi özellikleri taşıdığını anlamak için uzun süren analizler gerekli. Yeni bir virüsün “yeni” olduğunu anlamak için genetik yapısının çözümlenip daha önce bilinen türlerle karşılaştırılması gerekiyor. Eğer bilinen türlere uymuyorsa bu durumda yeni olduğuna kanaat getiriliyor. Bir canlının genetik yapısını çözümlemek eskiden yıllar alabiliyordu, şimdi ise gelişen teknoloji ile günler içerisinde bu mümkün. Nitekim 9 Ocak tarihinde de yeni Corona virüsünün genetik yapısı tamamen çözümlendi. Hastalara tanı koymak için alınan balgam ve burun sürüntüsü numunelerinde bulunan virüslerin genetik yapıları çıkarılıyor, ardından 9 Ocak’ta tespit edilen gen dizisiyle karşılaştırılıyor.
Ancak bu karmaşık ve uzun süren işlemlerin daha hızlı ve kolay yapılabilmesi için bilim insanları yöntem geliştirmeye çalışıyor. Bunun için farklı ülkelerde yeni yöntem geliştiren bilim insanları bulgularını DSÖ’nün bu konuya özgü yayına açtığı bir sayfada yayınlıyor.
DSÖ de bu rehber niteliğindeki bulguları tüm laboratuvar çalışanlarının açık erişimine sunuyor. Özetle, yeni Corona virüs için birkaç saat veya gün içinde sonuç veren pratik bir tanı koyma aracımız henüz yok, ama geliştirme aşamasında. Daha önceki SARS ve MERS salgınlarında üretilen yöntemler de bu yeni salgındaki AR-GE çalışmalarını hızlandırıyor.
CORONA VİRÜSÜ NASIL BULAŞIYOR?
Corona virüsler genellikle yabani hayvanlarda bulunuyor ancak evcil hayvanlarda da bulunabiliyor. İnsandan insana geçebilen Corona virüslerin sebep olduğu SARS salgınında öne çıkan virüs kaynağı yabani bir kedi türü olan misk kedileriydi. MERS salgınında ise tek hörgüçlü develer öne çıkan virüs kaynağıydı. Corona virüs koronavirüs salgınında ise tam olarak bir kaynak saptanamamış durumda. İlk zamanlar virüsün yılanlardan yayıldığına dair haberler ortaya çıkmıştı ancak genetik materyali tamamen çözümlendiğinde yeni Corona virüsünün genetik diziliminin yılanlarda değil yarasalarda bulunan Corona virüse yüzde 96 oranında benzediği ifade edildi. Virüsün gen dizilimi SARS’a sebep olan türe de yüzde 80 oranında benzerlik içinde.
Salgın ilk başladığında yeni Corona virüs etkeninin insandan insana bulaştığı şüpheli idi ancak toplumda çok hızlı yayılması, hastaların diğer hasta bireylere temas öyküsü varlığı, ülke sınırları dışında da vakaların görülmesi insandan insana yayılımının mümkün olduğunu gösterdi.
Hasta kişilerden veya hastalığı taşıyan hayvanlardan bulaş damlacık yoluyla (hapşurma, öksürme sırasında saçılan ve havada asılı kalabilen küçük sıvı damlalarının başka insanlar tarafından solunmasıyla) gerçekleşiyor. Toplumda her kış görülen grip salgınlarında olduğu gibi koronavirüsler de solunum yoluyla yayılıyor. Ayrıca virüsün mukozal yüzeylere (ağız içi, gözler, burun içi gibi vücudun iç yüzeylerine) teması da bulaş açısından yüksek risk içeriyor. Bu sebeple hasta bireylerin izole odalarda tedavi edilmesi, hastane havalandırma sisteminin yeterli olması önem taşıyor. Hastaların yatırılması için yeterli yer olmadığında ise salgın hastalarına özgü ayrılmış çok yataklı odalarda tedaviye devam edilebileceği DSÖ tarafından belirtiliyor.
CORONA VİRÜSÜ BELİRTİLERİ NELER?
Hastalığın belirtileri basit bir soğuk algınlığından zatürreye kadar uzanan geniş bir yelpazede dağılıyor. Sık rastlanan en önemli belirtileri ise yüksek ateş, balgamlı öksürük, nefes darlığı. Belirtisini gördüğümüzde doğrudan hastalığı tanıyabileceğimiz spesifik bir belirtisi yok.
CORONA VİRÜSÜ AŞISI BULUNDU MU?
Çin'de Aralık 2019'da ortaya çıkan yeni tip Corona virüs (Kovid-19) salgınının kısa sürede dünyanın her yerine yayılmasının ardından çok sayıda ilaç firması ve araştırma kuruluşu, hastalığa karşı aşı veya ilaç geliştirmek için çalışmalar yürütüyor.
Virüsün bulaştığı kişilerde üst solunum yolu enfeksiyonuyla birlikte akciğer iltihaplanmasına ve ileri safhada zatürreye yol açan hastalığa, belirtileri gidermeye yönelik tıbbi müdahaleler dışında bir çare geliştirilebilmiş değil.
Salgının yayılmasıyla, başta ABD ve Çin'de olmak üzere, Covid-19'a bağışıklık sağlayabilecek bir aşı ve tedavi edebilecek bir ilaç geliştirme yönündeki çabalara hız verildi.
Virüsün genetik diziliminin bilinmesi, aşı geliştirme sürecinin hazırlık safhasını hızlandırarak klinik denemelerin yolunu açtı.
Kovid-19'un genetik yapısının 2002-2003'te Çin'den dünyaya yayılan Şiddetli Akut Solunum Yolu Sendromuna (SARS) yol açan Corona virüsle yüzde 80 ila 90 arasında örtüştüğünün anlaşılması; araştırmacılara, SARS'a aşı bulmak için yapılan geçmiş çalışmalardan yararlanma olanağı sağladı.
CORONA VİRÜSÜ İÇİN ALINAN ÖNLEMLER NELER?
Salgın konusunda Çin yoğun önlemler almış durumda. Topluma en çok yansıyan önlem kapsamlı karantinalar ve seyahat kısıtlamaları. Bu kısıtlamalar virüsün yayılımını yavaşlatıyor ve müdahale fırsatı oluşturuyor. Ay takvimine göre yeni yıl etkinliklerinin ertelenmesi, okulların 2 hafta tatil edilmesi, salgın hastalarına özgü yeni hastanelerin kurulması, yabani hayvan satışlarının durdurulması, salgın süresince toplu etkinliklerin yasaklanması alınan önlemlerden birkaçı. Salgından etkilenen diğer ülkeler Çin’den gelen yolcular için termal kamera sistemleri kuruyor, ülke çıkışında ve girişinde yüksek ateşli bireyler tespit edilmeye çalışılıyor. DSÖ, bu gibi kriz durumlarında ülkelerin halkla sıkı iletişim içerisinde olmasını ve halka doğru ve güvenilir bilgiler sunulmasını, ülkede ilk vaka görüldüğünde yapılacak açıklamaların belirlenmesini, toplumla temas edecek yöneticilerin belirlenmesini öneriyor.
CORONA VİRÜSÜ İÇİN ALINABİLECEK BİREYSEL ÖNLEMLER NELER?
Bireysel düzlemde Dünya Sağlık Örgütü’nün tavsiyeleri şu şekilde:
a. Grip, nezle, zatürre vb. hastalığı olan kişilerle yakın temastan kaçınılmalı
b. Özellikle hasta insanlara temas sonrasında eller sık sık yıkanmalı
c. Kırsal alanlarda yabani hayvanlarla temastan ve ölü hayvan cesetleriyle temastan kaçınılmalı
d. Öksürürken ve hapşururken ağız ve burnu kapatacak şekilde dirseğimizin iç kısmını kullanılmalı, eğer eller kullanıldı ise yıkanmalı
e. Hastanelerde enfeksiyondan korunma yöntemleri özenle uygulanmalı.
f. Et ürünleri ve yumurtalar iyi pişirilerek yenmeli
g. Canlı hayvan pazarları veya petlerde el hijyeni ve solunum hijyenine dikkat edilmeli.
h. Ellerin göz ağız ve buruna teması en aza indirilmeli.
i. Hasta hayvanların temas ettiği eşyalara temastan kaçınılmalı
j. Uzakdoğuda olan vatandaşlarımız pastörize olmamış süt, et ve et ürünlerini tüketmemeli.
k. Sağlık çalışanları bakanlığın ve Dünya Sağlık Örgütü’nün sunduğu kalite standartlarına uygun tıbbi malzemeler kullanmalı. Hastanelerde şüpheli kişilerden alınan numunelerin taşınmasında kesinlikle hastanenin pnömatik tüp sistemleri kullanılmamalı, numuneler elden teslim edilmeli.
Corona virüs havada asılı kalarak bulaşır mı?
Dünyayı kasıp kavuran yeni tip koronavirüsün yapıştığı yüzeye göre ömrünün değiştiği, ayrıca havada da birkaç saat yaşadığı ortaya çıktı. Hapşırıkla birlikte yayılan damlacıklar üç saate kadar havada asılı kalıyor. Kartonda 24 saat, plastik yüzeyde iki-üç gün tehlike saçıyor. Bu da hastalığın niye bu kadar bulaşıcı olduğuna işaret ediyor.
Corona virüsü hastalarında koku ve tat alma kaybı da görülebiliyor
İngiltere'de önde gelen kulak burun boğaz (KBB) uzmanlarından olan Profesör Nirmal Kumar, Sky News'e yaptığı açıklamada, ateş ve öksürük gibi daha yaygın semptomlar görülmeyen bazı yeni tip corona virüs (Kovid-19) hastalarının koku ve tat alma duyularını kaybettiğini söyledi.
Bu semptomları yaşayanlardan kendilerini izole etmelerini isteyen Kumar, "Genç hastalarda öksürük ve ateş gibi önemli semptomlar bulunmayabilir, ancak sadece koku ve tat alma duyusu kaybı olabilir, bu da bu virüsün burunda tutunduğunu gösteriyor. dedi.. 
11 Mart'ta Kovid-19 testi pozitif çıkan İngiltere Hasta Güvenliğinden Sorumlu Devlet Bakanı Nadine Dorries, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, büyük ölçüde iyileştiğini ancak hala koku ve tat duyularının geri gelmediğini ifade etmişti.
Koronavirüs testi nasıl yapılır?
Corona virüsünün kendilerine bulaşıp bulaşmadığını öğrenmek isteyenler için Sağlık Bakanlığı https://koronaonlem.saglik.gov.tr/ internet sitesini aktif hale getirdi. Online Corona virüsü testi ile vatandaşlar dijital ortamda bilgi edinebiliyorlar. 
Uygulama sayfasında "Son 14 gün içerisinde seyahat edilen ülke", "Son 14 gün içerisinde herhangi bir sağlık merkezinde bulunulup bulunulmadığı", "Son 14 gün içerisinde solunum yolu hastalığı (nezle, grip, zatürre vb) olan birisiyle temas olup olmadığı, kronik hastalık sorgusu, sağlık çalışanı olunup olunmadığı, ateş durumu, boğaz ağrısı, göğüs sıkışması" gibi hastalığa dair belirtilerin sorgulanması gibi aşamalar bulunuyor. Verilen cevaplara göre kişinin koronavirüs riski durumuna ulaşılıyor ve sistem, çıkan sonuca göre vatandaşa yönlendirmede bulunuyor.